At Eternity's Gate (2018) Trước ngưỡng cửa của sự vĩnh hằng 1080p - DTS-HD.MA.5.1 Phụ đề Việt Sáng hôm nay tôi đến rạp xem xuất matinee để không phải gặp nạn hết vé. Tôi ngồi lại cho đến khi màn ảnh tắt hẳn, nhìn chung quanh mình có vài người nán lại im lặng cho đến cuối phim, bất động. Màn ảnh chỉ rõ phần trên, phần dưới mờ đi như có sương mù, suốt cả phim như vậy, tôi tự hỏi tại sao, nhưng đến nửa phim thì đoán ra rằng đó là một sự cố ý khi đạo diễn quay phim để nói lên một Van Gogh luôn sống trong hư thực nửa sáng nửa tối của đời mình. Cảnh cuối cùng, một Van Gogh đưa tay ôm vết thương nơi bụng, thất thần, đi chầm chậm lên đồi, một bóng đen in trên nền trời mênh mông về phía phòng trọ. Người ta nói ông chết vì tự bắn vào mình, nhưng sự thật không ai biết ông chết vì tự tử hay bị bắn. Tôi tin ông bị bắn bởi những kẻ tàn nhẫn trong vùng khi họ cho ông là một người điên. Tôi không phải nói đến cái đẹp của phim, đẹp như một điều đương nhiên, cinematography, diễn xuất, đối thoại … những câu đối thoại như thơ lấy ra từ những bức thư ông viết cho em trai Theo của mình. Trong những phim tôi xem về Van Gogh, ngang với phim hoạt họa “Loving Vincent”, thì có lẽ “At Eternity’s Gate” đã gây xúc động của một cái buồn cúi đầu. Willem Dafoe, người đóng vai van Gogh, mái tóc đỏ, đôi mắt xanh thăm thẳm lúc nào cũng mang nét hoảng sợ, và khuôn mặt lởm chởm giống những bức self-portrait của Van Gogh một cách kỳ lạ, nhưng sự sáng chói của ông nằm trong cách ông lặng lẽ truyền tải những suy nghĩ, bất an và những khoảnh khắc cảm hứng chóng mặt của người họa sĩ. Tôi nghĩ đây là một chọn lựa người diễn tuyệt vời. “At Eternity’s Gate” lấy tựa đề từ một bức tranh Van Gogh vẽ những tháng cuối đời, bức Sorrowing Old Man (At Eternity’s Gate) vẽ một người già ngồi trên ghế cúi mình vùi đầu trong hai bàn tay trong một tư thế không chịu đựng được cái khốn khổ của mình. Trong bối cảnh của phim, người đàn ông trong bức tranh mang một niềm tin vào sự vĩnh cửu ở thế giới bên kia, đôi tay bám chặt vào sự tin tưởng đó. Chỉ trong hội họa, ông mới giữ được sự vĩnh cửu mà thôi… hoa sẽ tàn nhưng không tàn trên khung vẽ của ông. Có những con đường trong phim tôi nhận ra mình vừa đi qua những tuần trước khi ở Arles và Saint-Rémy. Con đường trong Place du Forum gần quán café nơi ông vẽ bức Terrasse du café le soir ban đêm vắng lạnh chỉ có một ngọn đèn mù ở cuối đường. Những hành lang tối trong bệnh viện Saint Paul de Mausole ở Saint-Rémy, những cây olive oằn mình cằn cỗi trong vườn, khung cảnh khu vườn lavender hoa oải hương nơi bệnh nhân đi dạo…. Tất cả những cảnh trong phim kéo tôi trở về những ngày lang thang ở Arles tìm dấu vết của Van Gogh tháng trước của mình. Rồi có một đoạn rất thương khi ông đi trong cánh đồng hướng dương cuối mùa khô tàn, đôi mắt hoảng sợ bởi khung cảnh tiêu điều một màu xám đất, trời, hoa, ông nằm xuống trên mặt đất nứt nẻ, bốc từng nắm đất khô bóp vụn trên mặt … có lúc tôi hoảng sợ thế giới tôi đang sống, tranh của tôi dường như là vẽ cho những người chưa sinh ra. Còn nhiều đoạn nữa trong phim nhưng trong sự hoảng hốt cố hữu trước một cái gì quá đẹp, tôi không thể nào nói lên được những gì mình muốn nói. Tôi biết tôi đang viết những dòng thật lung tung về cuốn phim này. Ông vẽ gì vậy?Tôi vẽ ánh sáng mặt trời. Tôi vẽ để im bặt những ý nghĩ trong đầu mình. Tống Mai Nov 21, 2018 ----------------------------------------------------------------------------------- At Eternity’s Gate (Trước ngưỡng cửa của sự vĩnh hằng) - bộ phim chân dung về giai đoạn cuối đời của Vincent van Gogh qua diễn xuất tuyệt vời của Willem Dafoe, nam diễn viên có gương mặt khắc khổ, đóng chính diện kiểu đày đoạ thể xác tâm hồn cũng tốt (The Last Temptation of Christ, At Eternity’s Gate, The Florida Project...); mà đóng phản diện, biến thái cũng xuất sắc (Platoon, Antichrist, Nymphomaniac, Spiderman...). Bộ phim kinh dị The Lighthouse có ông thủ vai cũng đang dẫn đầu đề cử Tinh thần Độc lập năm nay, trong đó có đề cử nam phụ cho Willem Dafoe. Nam diễn viên gạo cội U70 này đã từng có 4 đề cử Oscar (hai năm rồi liên tiếp được đề cử với The Florida Project và At Eternity’s Gate) và năm nay chắc thêm một đề cử nữa, nhưng cũng thuộc loại vô duyên, toàn bị giải thưởng né. May sao năm ngoái, LHP Venice đã kịp ghi nhận ông với giải Nam diễn viên xuất sắc trong At Eternity’s Gate. At Eternity’s Gate qua tài đạo diễn của Julian Schnabel (vốn cũng là một họa sỹ chuyển sang làm đạo diễn và từng làm hai phim chân dung cũng rất hay là Before Night Falls kể về nhà thơ đồng tính người Cuba Reinaldo Arenas do Javier Bardem đóng tuyệt hay và The Diving Bell and the Butterfly) mang đến một bức chân dung điện ảnh đầy khác lạ về Vincent van Gogh. Cho dù Vincent van Gogh qua đời vào năm 37 tuổi, nhưng khi vào vai chân dung của họa sĩ thiên tài chết trẻ này, Willem Dafoe đã 63 tuổi. Sự lựa chọn diễn viên chênh lệch tuổi tác với nhân vật như thế cho thấy đạo diễn Schnabel hoàn toàn tự tin vào con mắt của mình cũng như tin vào khả năng hoá thân của Dafoe, đặc biệt là cách diễn tả nỗi cô độc, trầm uất, tuyệt vọng và đày đoạ thân xác nhưng vẫn tràn ngập tinh thần sáng tạo của Van Gogh giai đoạn cuối đời (tự xẻo tai nhưng vẫn miệt mài vẽ, cho dù tranh bán không ai mua, phải sống nhờ tiền trợ cấp của em trai). Sắc màu vàng kim rực rỡ bao trùm lấy bộ phim, cách di chuyển máy quay rung lắc mờ ảo (như được phản chiếu qua ánh mắt cô độc lạc lõng của Vincent), những cú máy cận cảnh đặt cố định như muốn lột tả sự kì diệu trong diễn xuất của Willem Dafoe khi hóa thân vào nỗi cô độc đến điên loạn của Vincent van Gogh. Đó là một hành trình đi vào thế giới bên trong của Vincent (một thế giới nội tâm điên loạn mà chỉ khi vẽ, nó mới buông tha cho ông), đi vào bên trong đôi mắt của Vincent (một đôi mắt giúp ông có thể nhìn thấy cái người ta không thể nhìn thấy).... Và cuối cùng, khi Vincent nhận thấy mình đã đến trước ngưỡng cửa của sự vĩnh hằng, ta thấy ông đã chấp nhận kiếp nạn và sự đày đọa mà cuộc sống giáng xuống đầu ông. Như ông nói, có thể “Chúa đã sinh ông ra sai thời điểm”, rằng ông là “họa sỹ của hậu nhân, là người gieo hạt mà không đợi tới ngày hái quả”... Giây phút ông bị hai kẻ thanh niên bắn viên đạn vào bụng nhưng không đi khai báo cảnh sát, không đi bác sĩ, cũng chẳng nói với ai, chỉ nằm trên chiếc giường cô độc để đợi thần chết đến đưa ông vào ngưỡng cửa của sự vĩnh hằng - diễn xuất của Willem Dafoe, với khuôn mặt khắc khổ, đôi mắt sâu hút và hai gò má hóp lại khiến tôi nhớ đến một vai diễn xuất sắc khác của Dafoe trước đây: Đức Chúa Jesus trong The Last Temptation of Christ của Martin Scorsese làm năm 1988. Phải chăng Vincent van Gogh cũng chịu “khổ hình của Chúa” để sáng tạo nên những kiệt tác cho hậu nhân? Bảo Khánh (Báo Đại biểu Nhân dân) Nhấn nút Cảm ơn (dưới chân bài) để thấy link!
Bài viết rất tuyệt. phải cảm nhận sâu sắc lắm cuộc đời Vincent mới thấy hết được vẻ đẹp của các tác phẩm hội họa để đời của ông. Mọi hình hài nơi nét vẽ của ông tạo ra là từ bên trong sự vật, nhân vật, cảnh vật,... chứ không phải là vẻ bên ngoài biểu hiện ra. Cảm ơn bài viết rất hay mà bạn đem tới.
